به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، ازدواج کودکان که از آن به عنوان کودک همسری یاد می‌شود، خشونتی آشکار علیه کودک است، اما درد ازدواج کودکان فقط به اینجا ختم نمی‌شود، بلکه در برخی از مناطق ازدواج کودک نوعی معامله اقتصادی است که بازنده بزرگ آن نه فقط کودک، بلکه جامعه‌ای است که خلاهای قانونی را ایجاد کرده است. همچنین به رغم اینکه در مناطق شهری مظاهر زندگی مدرن است، اما زیرساخت های سنتی در مقابل بسیاری از رفتارها و تغییرات فرهنگی مقاومت می کند. بنابراین در برخی از خانواده های شهری نیز شاهد ازدواج کودکان هستیم که نتیجه این امرچیزی جز آسیب های روحی و روانی و افزایش طلاق در جامعه نیست.
اگرچه در زمینه بالا بردن سن ازدواج و ممنوعیت کودک همسری تلاش های بسیاری از سوی اعضای فراکسیون زنان و بسیاری از فعالان صورت گرفت اما همچنان طرح های لازم به تصویب نهایی نرسیده اند و نمایندگان در تصویب این طرح که ممنوعیت ازدواج دختران قبل از ۱۳ سالگی و برای پسران پیش از ۱۶ سالگی بود دست دست می کنند و نتیجه این می شود که کودک همسری همچنان به قوت خود در جامعه باقی بماند.
با توجه به اهمیت کودک همسری پژوهشگر ایرنا با ناهید بابایی محقق و جامعه شناس و عالیه شکربیگی، استاد جامعه شناسی به گفت و گو نشست.
دلایل اجتماعی و فرهنگی کودک همسری
بابایی در خصوص دلایل اجتماعی کودک همسری گفت: بطور کلی این پدیده در سه دسته کلی علل اجتماعی فرهنگی، علل اقتصادی و علل قانونی و حقوقی قابل طرح است. مهم‌ترین عامل اقتصادی کودک همسری، فقر است. خانواده‌ها معمولاً برای ازدواج دخترشان پولی بابت مهریه و شیربها و… مطالبه می‌کنند. بنابراین، ازدواج دختر در سنین کودکی نه تنها از هزینه‌های خانوار شامل هزینه تغذیه، تحصیل و پوشاک کم می‌کند، بلکه سود و منفعت مادی و اقتصادی نیز برای خانواده فراهم می‌کند. به‌خصوص در جوامعی که با بحران مواجه هستند، ازدواج زودهنگام دختر را راهکاری برای محافظت او از خشونت جنسی می‌دانند. به همین دلیل پدیده کودک همسری در هنگام بروز جنگ، بی‌ثباتی‌های اقتصادی و رسیدن جامعه به خطوط قرمز خشونت افزایش می‌یابد.
این جامعه شناس افزود: در زمینه علل اجتماعی و فرهنگی می توان به بحث سنت، عرف و رسم اشاره کرد. در بیشتر جوامع سنتی زن به عنوان ناموس و شرف قلمداد می شود. از این رو در این جوامع برای حفظ ناموس و شرف به ازدواج دختران در سنین کودکی رضایت می دهند. خصوصا در مناطقی که دختران امنیت زیادی ندارند از این رو از طریق ازدواج در سنین پایین سعی می کنند به حفاظت از آنها بپردازند.
وی افزود: از سوی دیگر بحث باکره بودن دختران به هنگام ازدواج نیز بحث کنترل رفتار جنسی دختران را به دنبال خواهد داشت که چه بسا از طریق ازدواج زودرس، این کنترل ممکن است بهتر صورت بگیرد. نکته دیگر بحث تحکیم روابط خانواده ها و حتی قبایل از طریق این نوع ازدواج است. حل و فصل اختلافات و نزاع های خانوادگی و قبیله ای که در قالب بحث مبادله اجتماعی مطرح می شود معمولا از طریق ازدواج حل و فصل می شود.
این جامعه شناس اضافه کرد: مورد بعدی بحث شیوع برخی باورهای فرهنگی یا کلیشه های جنسیتی راجع به زنان است. به این دلیل که زنان فساد پذیرتر هستند و باید مورد محافظت قرار بگیرند و یا حتی اینکه دختران کم سن و سال تر فرمانبردارتر هستند. طبیعتا ازدواج آنها در سنین پایین سبب تحکیم بنیان خانواده می شود. بابایی در درخاتمه افزود: به یقین به دلیل همین باورها و کلیشه های فرهنگی است که باعث می شود مردانی در سنین بالا خصوصا در ۵۰ سالگی با دخترانی در سنین پایین برای مثال ۱۳ سالگی ازدواج کنند و نسبت به این نوع ازدواج ها رضایت خاطر داشته باشند.
شکر بیگی نیز در خصوص دلایل اجتماعی و فرهنگی کودک همسری گفت: به نظر من علت اینکه چرا مساله کودک همسری همچنان به لحاظ فرهنگی وجود دارد به این خاطر است که این امر ریشه در هنجارها، عادت واره ها، روابط خانوادگی و خویشاوندی ما در این سرزمین دارد. این پدیده تنها یک علت ندارد. بلکه هم اکنون شبکه های اجتماعی، فضاهای مجازی و … به این امر دامن می زنند و به انتشار اخبار مربوط به کودک همسری می پردازند. پس به نظر من این امر یعنی کودک همسری ریشه در عادت واره های ما داشته و نیز دارد. وقتی دختری به سن ۷ یا ۸ سالگی می رسد از نظر مردمان آن دوره توان ازدواج را داشته است ولی امروزه ما فکر می کنیم فرد باید مهارت های فردی و زناشویی لازم را داشته باشد تا وارد زندگی زناشویی شود.
وی افزود: بحث دیگر بحث سنت های ما است. دختران از گذشته تا به امروز در بستر قدرت تعریف می شدند. این قدرت همچنین سلسله مراتب نیز دارد. وقتی پدری در ازای دریافت ۱۵ میلیون تومان به عقد دخترش راضی می شود در واقع این دختر برایش قدرت و توانمندی محسوب می شود. در مناسبات پادشاهان در این سرزمین همیشه دختر بوده که باعث پیوند خانواده ها و حفظ ثروت می شد. هم اکنون نیز در مناسبات قدرت باز دختران از طریق ازدواج هستند که زمینه ساز شکل و پیدایش قدرت هستند
این استاد دانشگاه افزود: بحث دیگر بحث عدم اگاهی است. منظور از عدم اگاهی، عدم آگاهی نسبت به حقوق شهروندی و حقی است که هر فرد نسبت به زندگی دارد. به نظر من این مسائل نسبت به دختران و زنان ما نادیده گرفته شده است.
