به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری برنا، طی قریب به یک ماه گذشته مقامات جمهوری اسلامی در راستای سیاست تقویت «مناسبات دیپلماتیک» و نیز فعالسازی ظرفیت‌های «دیپلماسی اقتصادی» پذیرای بسیاری از سران کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده‌اند.
سفر رئیس‌جمهور ترکمنستان و امضای ۱۳ تفاهم‌نامه مشترک
روز گذشته بود که «بردی‌محمداف» رئیس‌جمهور ترکمنستان به منظور دیدار با مقامات ایرانی وارد تهران شد. وی امروز در جریان مراسمی با حضور «ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور اسلامی ایران ۱۳ تفاهم‌نامه و سند همکاری مشترک را به امضاء رساند. این تفاهم‌نامه‌ها عمدتا در حوزه مبادلات علمی، فرهنگی، هنری، محیط زیست، حمل و نقل، مبادلات تجاری، اقتصادی و بازرگانی و … امضاء شدند. مقامات عشق‌آباد و تهران همچنین بر لزوم توسعه مناسبات و همکاری های مشترک در حوزه اشتغال، حمایت‌های اجتماعی و بهزیستی، آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، ترانزیت، انرژی و حمل و نقل ریلی و هوایی تاکید کردند.
واقعیت این است که کشور ترکمنستان از ظرفیت خوبی در عرصه‌های مختلف اقتصادی برخوردار است؛ ظرفیت‌هایی که ایران از رهگذر تفاهم‌نامه‌های همکاری مشترک به خوبی می‌تواند از آن‌ها بهره‌برداری کند. این نشان می‌دهد که ایران و ترکمنستان، همسایگانی هستند که علاوه‌بر داشتن اشتراکات تاریخی و فرهنگی، در زمینه مبادلات تجاری نیز می‌توانند همکاری‌های تنگاتنگی داشته باشند. در زمینه نفت و گاز هرچند که ایران و ترکمنستان هر دو از دارندگان ذخایر نفت و گاز هستند، اما سابقه دیرینه ایران در مباحث مربوط به اکتشاف و حفاری و همچنین توانایی‌های علمی و فنی آن در زمینه ساخت پالایشگاه و خطوط انتقال انرژی می‌تواند ارتباط تنگاتنگی را در این حوزه میان دو طرف رقم بزند.
همچنین جمهوری اسلامی ایران به دلیل قرار داشتن در یک موقعیتِ جغرافیایی شاهراهی، دسترسی‌های متعدد زمینی و دریایی و نیز برخوردار بودن از زیرساخت‌های ترانزیتی برای حمل و نقلِ کالا یکی از امن‌ترین راه‌ها برای اقلام صادراتی ترکمنستان چه دربخش انرژی و چه سایر کالا‌ها به شمار می‌رود.
اهتمام تهران به ظرفیت‌های اقتصادی پاکستان
همزمان با سفر رئیس‌جمهور ترکمنستان به ایران، «بلاول بوتو زرداری» وزیر خارجه پاکستان نیز به منظور دیدار با مقامات ایرانی وارد تهران شد. وی سه شنبه۲۴خردادماه با «حسین امیر عبداللهیان» همتای ایرانی خود دیدار و گفت وگو کرد. مقامات ایرانی به خوبی نسبت به این مسئله واقف هستند که تقویت روابط دیپلماتیک با پاکستان هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ سیاسی می‌تواند برای تهران مفید باشد. در واقع، تقویت روابط دیپلماتیک میان ایران و پاکستان موجب می‌شود تا اسلام‌آباد با عدم تبعیت از سیاست‌های ضد ایرانیِ ایالات متحده آمریکا، در مجامع بین‌المللی رویکرد مستقلی را در رابطه با ایران اتخاذ کند. به عنوان نمونه، می‌توان به رأی ممتنع پاکستان به قطعنامه ضد ایرانیِ شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اشاره کرد. علیرغم اینکه اسلام‌آباد روابط حسنه‌ای با آمریکایی‌ها دارد، اما تلاش تهران برای تقویت روابط دیپلماتیک با پاکستان موجب شد تا مقامات این کشور فارغ از فشارهای آمریکا، سیاست مستقلی را در قبال ایران در پیش گیرند. از سوی دیگر، ایران در چارچوب فعالسازی «دیپلماسی اقتصادی»، در عرصه‌های تجارت آزاد، حمل و نقل و ترانزیت ریلی، مبارزه با قاچاق در مرزهای مشترک، تسهیل تبادلات اقتصادی از طریق بازارچه‌های مرزی و … می‌تواند از ظرفیت‌های اقتصادی پاکستان بهره‌برداری کند.
امضای «سند جامع همکاری ۲۰ ساله» با ونزوئلا
«نیکلاس مادورو» رئیس‌جمهور ونزوئلا از جمله دیگر شخصیت‌هایی است که طی روزهای اخیر به ایران سفر کرد. وی در جریان این سفر «سند جامع همکاری ۲۰ ساله» را با ایران به امضاء رساند. این سند برای همکاری در زمینه‌های سیاسی، فرهنگی، گردشگری، اقتصادی، نفتی و پتروشیمی تنظیم شده است. علیرغم اینکه ایران و ونزوئلا از همسایگان یکدیگر محسوب نمی‌شوند، اما اشتراکاتی وجود دارد که همکاری‌های دوجانبه را میسر می‌سازد. به عنوان نمونه، ونزوئلا همانند ایران درگیر تحریم‌های یکجانبه آمریکا است و تعامل مشترک دو کشور با یکدیگر و استفاده از تجارب متقابل برای کم کردن اثرات تحریم‌ها می‌تواند یکی از فرصت‌های همکاری باشد. در همین حال، ونزوئلا بیشترین ذخایر اثبات‌شده نفت جهان را در اختیار دارد اما تولید این کشور متناسب با حجم ذخایر آن نیست. علت این مسئله هم به عدم توانایی فنی شرکت‌های داخلی ونزوئلا و فقدان کمک شرکت‌های بزرگ بین‌المللی به این کشور بازمی‌گردد. از همین روی، اکنون زمینه فعالیت برای شرکت‌های ایرانی در ونزوئلا فراهم است. در همین حال، ایران و ونزوئلا از اعضای مؤسس «اوپک» نیز هستند و از لحاظ سیاسی، دیدگاه‌های مشترک زیادی دارند. لذا همکاری دو کشور در «اوپک» می‌تواند ثمرات زیادی برای آن‌ها داشته باشد.
سفر هیئت روسی به تهران برای تقویت تعاملات اقتصادی
در اوایل خردادماه، جمهوری اسلامی ایران میزبان یک هیئت اقتصادی از روسیه نیز بود؛ هیئتی که با هدف پیگیری توفقات اقتصادی پیشین به تهران سفر کرد. معاون نخست‌وزیر روسیه ازجمله اعضای هیئت روسی در سفر به تهران بود. در همین راستا، باید گفت که روسیه نیز در شرایط کنونی از ظرفیت مناسبی برای تعاملات اقتصادی با تهران برخوردار است. اکنون با توجه به تشدید تحریم‌ها علیه روسیه توسط آمریکا و کشورهای غربی، فرصت مناسبی برای حضور شرکت‌های ایرانی در بازار روسیه فراهم شده است.
در همین ارتباط، «کاظم جلالی» سفیر تهران در مسکو تصریح می‌کند: «تشکیل هلدینگ‌های اقتصادی برای تجمیع فعالیت‌های خرد بازرگانان در بازار روسیه و هم‌افزایی ظرفیت‌های صادراتی، تقویت امکانات لجستیک و حمل‌ونقل، استفاده از ظرفیت دریای خزر برای تسهیل ارتباط با بنادر روسیه، تکمیل زیرساخت‌های ارتباطی در مسیر راهگذار شمال- جنوب و تسهیل و تسریع در صدور مجوزهای بازرگانی از اقدامات ضروری برای گسترش مبادلات اقتصادی با روسیه است».
ظرفیت‌های اقتصادی ایران و اسلواکی
«اینگرید بروثکوا» هم ازجمله شخصیت‌هایی است که طی حدود یک ماه گذشته مورد استقبال مقامات ایرانی قرار گرفته است. وی در جریان سفر مذکور با «مهدی صفری» معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه ایران دیدار و در خصوص راه‌های گسترش همکاری اقتصادی دو کشور تبادل نظر کرد. حوزه‌های انرژی، پتروشیمی، صنایع دارویی و غذای فن‌آوری های نوین و دانش بنیان ازجمله عرصه‌های همکاری‌های مشترک دو کشور به شمار می‌رود. همچنین بخش صنایع دارویی و پزشکی از جمله تولید واکسن کرونا نیز از دیگر ظرفیت‌های همکاری میان دو طرف محسوب می‌شود.
ارتقاء جایگاه ایران و قطر در حوزه انرژی
یکی دیگر از شخصیت‌های دیپلماتیک که اخیرا به تهران سفر کرد، «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر بوده است. امیر قطر در جریان دیدار با «ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهوری اسلامی ایران بر لزوم تقویت روابط اقتصادی و تجاری دوجانبه تأکید کرد. در حقیقت، در شرایط کنونی همکاری‌های اقتصادی ایران و قطر، به‌ویژه در حوزه انرژی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
این دو کشور دارای حوزه مشترک نفتی و گازی در خلیج فارس هستند و تقویت مناسبات در این حوزه، به ارتقای جایگاهشان در بازار انرژی جهان منجر می‌شود. در همین حال، تحولات اوکراین فضای ملتهبی را بر بازارهای بین‌المللی انرژی حاکم کرده‌است و احتمال قطع کامل صادرات انرژی روسیه به اروپا نیز وجود دارد، بنابراین جمهوری‌اسلامی ایران و قطر می‌توانند به‌صورت مشترک نقش ویژه‌ای در تأمین انرژی موردنیاز اروپا برعهده بگیرند.
پهلو گرفتن دو کشتی ایرانی در سواحل سوریه؛ حاصل سفر «اسد» به «تهران»
«بشار اسد» رئیس‌جمهور سوریه در اردیبهشت‌ماه به ایران سفر کرد. یکی از محورهای اصلی دیدار رئیس‌جمهور سوریه با مقامات ایرانی، تقویت روابط دوجانبه در حوزه اقتصادی و تجاری بود. هنوز مدت زمان زیادی از انجام سفر مذکور نگذشته بود که روز گذشته دو نفتکش ایرانی در سواحل سوریه پهلو گرفتند و این مسئله اولین نشانه‌های مثبت فعال شدن خط اعتباری جدید میان ایران و سوریه را نمایان ساخت.
در همین راستا، منابع سوری اعلام کردند: «بعد از اینکه خط اعتباری جدید میان دو کشور فعال شد، از این پس رسیدن نفتکش‌ها به صورت طبیعی و بر اساس زمانبندی مشخص و بدون تأخیر خواهد بود. تأخیرهایی که طی ماه های گذشته رخ داد به دلیل اصلاحات در مکانیزم خط اعتباری دو کشور بعد از تشکیل دولت جدید در ایران بود». «بشار اسد» در جریان سفر اخیر خود به تهران، با مقامات ایرانی درخصوص تسریع در اجرای توافقات اقتصادی پیشن به رایزنی پرداخت. لذا همین سفر به گشایش مشکلات و پیچیدگی‌های فنی و تسریع در روند ارسال نفت منجر شد. می‌توان از ورود نفتکش‌های ایرانی به سواحل سوریه به عنوان اولین نتایج سفر اسد به تهران یاد کرد و اینگونه نتیجه گرفت که همکاری‌های اقتصادی میان دو کشور در آینده نیز افزایش خواهد یافت.
همکاری‌های دوجانبه ایران و آذربایجان
«شاهین مصطفی‌یف» معاون نخست وزیر جمهوری آذربایجان در اواخر اردیبهشت‌ماه ضمن سفر به ایران با «حسین امیر عبدالهیان» وزیر امور خارجه کشورمان دیدار و گفتگو کرد. تقویت روابط و مناسبات اقتصادی دوجانبه ازجمله محورهای مهم دیدار مذکور بود. وزیر امور خارجه ایران با ابراز خرسندی از رشد تبادلات تجاری دو کشور در ماه‌های گذشته و همچنین اجرایی شدن سواپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان توسط جمهوری اسلامی ایران، بخش‌های انرژی و حمل و نقل را دو ستون اصلی برای ارتقای فزاینده همکاری‌های اقتصادی مشترک ارزیابی کرد و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بالاتر موجود برای همکاری‌ها در بخش‌های مختلف فیمابین را مورد تاکید قرار داد. از سوی دیگر، معاون نخست وزیر جمهوری آذربایجان نیز بر لزوم افزایش همکاری‌های اقتصادی با ایران به ویژه در حوزه‌های انرژی و حمل و نقل تأکید کرد.
ریل گذاری برای خنثی‌سازی تحریم‌ها
با گذشت ۱۱ماه از شروع دولت سیزدهم و نگاهی به مسیر دیپلماسی در این دوره، مسیر خنثی‌سازی تحریم‌ها از طریق دیپلماسی اقتصادی و فعال کردن ظرفیت‌های کشورهای منطقه کاملا مشهود است. مسیر موازی‌ای که با میزبانی از کشورهایی همچون قطر، تاجیکستان، ترکمنستان و …. رنگی جدید به اقتصاد ایران می‌دهد.
رهیافت جدید سیاست خارجی ایران به صورت ویژه در یک ماه اخیر نشانگر باز شدن مسیری جدید در دستگاه دیپلماسی ایران است که این ابتکار عمل می‌تواند تبادلات تجاری ایران را تا بالاترین سطح ارتقا دهد.
