لوله‌های فاضلاب در هر منطقه‌ای جهت دور کردن آب فاضلاب خانه‌ها و مناطق صنعتی مورد نیازند. برای تمام مقاصد، انواع مختلفی از لوله‌های زهکشی وجود دارد. لوله‌ای که انتقال آب از یک مکان به مکان دیگر را آسان می‌سازد لوله‌ی زهکشی نامیده می‌شود. این لوله‌ها از اهمیت زیادی برخوردارند، به دلیل این که وظیفه مهم دفع فاضلاب از خانه‌هایمان یا یک مجموعه صنعتی را برعهده دارند. هم چنین برای جلو گیری از سیل که به دلیل شرایط باتلاقی و فرسایش خاک ایجاد می‌شود، دارای اهمیت هستند.
در حال حاضر، انواع مختلف لوله‌های فاضلاب وجود دارد که برای انواع مشکلات زهکشی مورد استفاده قرار می‌گیرند. امروزه بیشترین لوله‌های فاضلابی که مورد استفاده قرار می‌گیرند، لوله‌های فاضلاب پی وی سی و پلی اتیلن هستند. با این حال، به غیر از این لوله‌ها، انواع متفاوت دیگری از لوله‌ها مورد بهره برداری قرار می‌گیرند که جریان آب را با مهارت هدایت میکنند.
تقسیم بندی انواع فاضلاب‌ها
انواع فاضلاب‌ها را می‌توان از نظر نوع تولید به پنج دسته به شرح زیر تقسیم کرد.
- فاضلاب خانگی مانند شستشو، استحمام
- فاضلاب مراکز عمومی و اداری مانند زندان، پادگان
- فاضلاب‌های صنعتی مانند کارخانجات
- مراکز تجاری مانند مراکز خرید
- سیلاب‌ها و روان آب‌های سطحی مانند آب‌های روان
نوع دیگر تقسیم بندی فاضلاب‌ها از نظر تخلیه به شبکه جمع آوری فاضلاب است که به شرح زیر است.
- فاضلاب‌ها نیازی به پیش تصفیه ندارند و مشابه فاضلاب خانگی بوده و این فاضلاب‌هایی که بدون مواد سمی هستند.
- فاضلاب‌هایی که حاوی مواد سمی بوده و نیاز به پیش تصفیه قبل از تخلیه به شبکه جمع آوری فاضلاب را دارند.
انواع لوله‌های فاضلاب از نظر جنس و نوع اتصال
لوله‌ها را می‌توان به انواع مختلف از نظر جنس کاربرد و نحوه اتصالات دسته بندی نمود. در آبرسانی و جمع آوری فاضلاب عمدتاً از لوله‌های آهنی و پلاستیکی استفاده می‌شود. لوله‌های آزبست سیمان و لوله‌های بتنی نیز در جمع آوری فاضلاب کاربرد دارند. در لوله کشی آب سرد و گرم مصرفی برای اتصال لوله‌ها به یکدیگر تغییر جهت دادن لوله‌ها انشعاب گیری و یا تبدیل قطر لوله از قطعاتی استفاده میکنند که آنها را اتصالات یا وصاله می‌نامند.
لوله‌های گالوانیزه
لوله‌های گالوانیزه خود به دو دسته لوله‌های فولادی گالوانیزه و لوله‌های آهنی گالوانیزه تقسیم می‌شوند. این دو نوع در بازار به لوله‌های آهنی سفید معروف‌اند و عموماً بین این دو نوع فرق گذاشته نمی‌شود. در صورتی که لوله‌های فولادی گالوانیزه در مقایسه با نوع آهنی آن سبک‌تر و براق‌تر است.
هر دو نوع لوله‌های گالوانیزه در شاخه‌های ۶ متری ساخته می‌شوند و در هر دو سر حدیده شده‌اند. قطر اسمی این لوله‌ها تا ۸ اینچ دسته بندی شده‌اند. برای اتصال لوله‌های گالوانیزه نمی‌توان از فرایند جوشکاری استفاده نمود. چرا که در اثر حرارت جوشکاری روی موجود در این لوله‌ها اکسید شده و گاز اکسید روی ایجاد شده برای تنفس خطرناک است.
لوله‌های فولادی گالوانیزه
این نوع لوله‌ها برای آبرسانی و گاهی برای تخلیه فاضلاب به کار برده می‌شوند ولی مورد استفاده اصلی آنها برای تهویه است. جنس این لوله‌ها از فولاد نرمی است که در ساختن آن ورقه فولاد را با فشار داخل قالب عبور داده و درز آن را جوش می‌دهند و سپس آنها را جهت افزایش مقاومت در برابر اسیدها و زنگ زدگی‌ها روی اندود (گالوانیزه) میکنند. این نوع لوله‌ها نسبت به نوع آهنی در برابر اسیدها مقاومت کمتری دارند. برای گالوانیزه کردن لوله‌های فولادی از پیل شیمیایی یا پیل گالوانیک استفاده میکنند.
لوله‌های آهنی گالوانیزه
جنس این لوله‌ها آهن سفید نورد شده است که درز آن توسط دستگاه‌های درز جوش به هم جوش داده می‌شود و سپس لوله را در فلز روی مذاب فرو می‌برند. این لوله‌ها از رنگ تیره و خاکستریشان شناخته می‌شوند.
لوله‌های چدنی
جنس این لوله‌ها از چدن ریخته گری است و بر حسب نوع کاربرد آنها انواع و مقدار آلیاژ شکل و طول لوله نوع اتصالات آنها با متفاوت است. اغلب در سیستم لوله کشی فاضلاب و برای جمع آوری آب‌های سطحی استفاده می‌شوند.
این نسل لوله‌ها که استفاده از آنها تا حدود زیادی منسوخ شده است جزء نسل‌های اولیه لوله کشی فاضلاب به شمار می‌آمدند. جنس این لوله‌ها از چدن ریختگری با آلیاژهای متفاوت است.
مزایا
- مقاومت و استحکام در برابر فشار خارجی
- فرسودگی کمتر از لوله‌های فلزی
- قابلیت استفاده از دستگاه تراکم هوا جهت باز نمودن سیستم
- پایین‌تر بودن قیمت نسبت به لوله‌های آهنی
- پاس نمودن برخی استانداردهای بهداشتی بسیار سختگیر‌اند جهت فاضلاب‌های عفونی و سمی
معایب
- سنگینی وزن و اجرای بسیار دشوار
- زنگ‌زدن تحت تاثیر مواد شیمیایی
لوله‌های پلی اتیلن
از دیگر لوله‌هایی که در طول زمان برای انتقال ثقلی فاضلاب به کار رفته است می‌توان به لوله‌های پلی اتیلن با اتصالات جوشی اشاره نمود. این لوله‌ها نسبت به نسل قبل (چدن) از مزایای بسیار زیادی برخوردار بودند که مهم ترین آنها را می‌توان در وزن کمتر و اجرای ساده‌تر نام برد.
مزایا
- سبکی وزن
- زنگ نزدن
- اجرای ساده تر نسبت به لوله‌های چدنی
- مقاوم در برابر پوسیدگی
- اتصالات قوی و تحمل فشار بالا (مسیر آب باران در ساختمان‌های بلند مرتبه)
معایب
- دشواری اجرا
- رسوب گرفتن در محل اتصال (محل جوش به سمت داخل و خارج زائده دار می‌شود)
لوله پلیکا (PVC)
این لوله‌ها که هنوز در انتقال فاضلاب بیشترین استقبال را دارند از جنس (پلی ونیل کلراید) هستند. به طور قطع مهم‌ترین دلیل ماندگاری این نسل از لوله‌های انتقال فاضلاب قیمت پایین آنها است که توانسته چشم کارفرمایان را بر روی مشکلات اساسی آنها ببندد.
مزایا
- سبکی وزن و سهولت اجرا
- مقاومت در برابر اسید و باز
- عدم رسوب پذیری
- عدم زنگ زدن
معایب
- خشک شدن و پوسیدگی در طول زمان(شکننده شدن)
- احتمال خروج از آبندی بر اثر مسائلی چون نشت ساختمان
- ضخامت دیواره ی کم در بسیاری از برندها و احتمال شکستگی در اثر ورود جسم خارجی
لوله‌های فاضلاب پلی اتیلن موج دار
لوله‌های زه کشی موج دار محکم، با دوام و مقرون به صرفه بوده و راه حل مناسبی برای سیستم‌های زه کشی هستند. علاوه بر این، پلی اتیلن، پلاستیک شیمیایی خنثی است که بسیار فرسایش‌گر و مقاوم در برابر سایش است. این نوع از لوله‌های زهکشی به خوبی در برابر برخی از سخت‌ترین شرایط محیطی و شرایط آب و هوایی نا مساعد خود را به اثبات رسانیده‌اند. در حقیقت حدود ۹۰ درصد از خطوط لوله‌های زه کشی از پلی اتیلن موج دار ساخته شده است.
لوله‌های فاضلاب بتنی
لوله‌های بتنی نیاز به هیچ مقدمه چینی ندارند به این دلیل که بیشتر از همه در مواد و مصالح ساختمانی استفاده می‌شوند. این لوله‌ها به دلیل قابلیت دست رسی در محل، مقرون به صرفه بودن، مقاومت و دوام‌شان بیشترین استفاده را دارند. یکی از دلایل دیگر پر استفاده بودن آنها سازگاری با محیط زیست و ویژگی غیر قابل اشتعال بودن آنها بر خلاف دیگر لوله‌های پلاستیکی است.
لوله‌های فاضلاب سفالی
لوله‌های فاضلاب سفالی سازگاری بیشتری با محیط زیست داشته و به محکمی پلاستیک هستند. اگر چه این لوله‌ها محکم و سازگار با محیط زیست هستند، اما در یک دوره‌ی زمانی نیاز به تعویض دارند بدین جهت که به دلیل شرایط آب و هوایی نا‌مساعد و فشار فاضلاب احتمال ایجاد ترک در آنها زیاد است. با این حال، امروزه لوله‌های سفالی با یک لایه بتون پوشانده شده تا آنها را سفت و سخت و با دوام‌تر از پیش نماید.
لوله‌های فاضلاب مسی
لوله‌های مسی، زمانی برای خطوط آب و فاضلاب مسکونی بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفتند. با این حال، لوله‌های پی وی سی و پلاستیکی جایگزین این لوله‌ها شدند، به این دلیل که مس در حال حاضر بسیار گران بوده و احتمال دارد در طی یک دوره‌ی زمانی زنگ زدگی در آنها ایجاد شود. علاوه بر این، این خطوط لوله، آب و هوای سرد را نمی‌تواند تحمل کنند و به احتمال زیاد چنان چه آب یخ بزند این لوله‌ها می‌ترکند. از این رو، امروزه به ندرت از این لوله‌ها جهت سیستم‌های زه کشی استفاده می‌شود.
لوله‌های پوشفیت
این لوله‌ها نسل آخر لوله‌های مورد استفاده در خصوص فاضلاب در جهان هستند. جنس آنها از پلی پروپیلن(P.P) بوده که در برابر پوسیدگی و شکنندگی نسبت به PVC قابل اعتمادتر است و همچنین ساختار سوکت و دارا بودن اورینگ (واشر) در اتصالات آن احتمال خروج از آبند را به حداقل کاهش می‌دهد.
در حال حاضر برند‌هایی شروع به تولید لوله‌های پلیکا با اتصالات فشاری (پوشفیت) نموده‌اند که این لوله‌ها در این دسته بندی گنجانده نمی‌شوند.)
