انواع گچبری سنتی و مدرن

گچبری دستی چیست؟

گچبری دستی ابتدا گچ را به صورت مایع درست می کنند.محلول گچ و آب تا جایی که تبدیل به جامد می شود .قبل از انجماد به خمیری انعطاف پذیر تبدیل می شود که صورت و اسکلت هنری در آن زمان و در آن حالت گچ به دست گچبر صورت می پذیرد.پس ار جامد شدن سخت نباشد و حالت پنیر مانندی را داشته باشد هنرمند گچبر با ابزار با نیروی دست به راحتی بر روی گچ کار کند.کنده کاری یا گچبری عمقی را روی آن انداخته  و با وسایل گچبری از قبیل دم بر ،نقاله،پرگار،بومخوار و کاردک،طرح مورد نظر را می برند ،گچ در همان حالت سفت می شود و گچبر شروع به پرداخت  آن می کند و پستی و بلندی ها و ریزه کاری های آن را با ابزار خاص خود و با استفاده از ذوق و سلیقه ی خود انجام می دهد .اگر گچ مرغوب  نباشد ،اثر هنری را نمی توان ظرافت و لطافت درآورد بنابراین انتخاب گچ نقش اساسی در زیبایی گچبری دارد،در روش قالب گیری که با استفاده از قالب تهیه می شود و سپس با استفاده از خمیر گچ ،گچ قالبی را در قسمت مورد نظر می چسباندند.

گچ بری سنتی

یکی از پدیده های هنری در معماری اسلامی بی همتای ایران، هنر گچبری است که در بقایای ارزشمند تاریخی نمونه های بسیاری از این هنر اصیل و زیبا به چشم می خورد، هنری که متأسفانه امروز کمتر مورد استفاده قرار گرفته و بناهای مذهبی ما دیگر با این هنر بدیع آراسته نمی شوند .

هنر گچبری ایرانی اسلامی از چنان جاذبه ای برخوردار است که قطعه هایی از آن در موزه لوور پاریس و موزه ملی ایران نگهداری می شوند .

به عنوان نمونه گچبری، چفت گیری و ابزار زنی طاقچه بسیار ارزشمند هنری از کاخ بیشاپور از سده سوم میلادی در موزه لوور پاریس و قطعاتی از آثار دوره ساسانی نیز در موزه ملی ایران نگهداری می شوند .

هنر گچبری که تاریخی به قدمت اسلام و حتی پیش از آن را شامل می شود، سیر تاریخی مشخصی را طی کرده تا به امروز رسیده است

سلجوقی

هنر گچبری در انواع خط کوفی همراه با نقوش اسلیمی خرطوم فیلی روند تحول این هنر در دوره سلجوقی بوده است. به طور کلی هنر گچبری در دوره سلجوقی مورد توجه در نماسازی های داخل بوده است. از میان آثار این دوره می توان به گچبری های مسجد اردستان با خط بسیار زیبای کوفی مزهر و به ویژه گنبد علویان در همدان اشاره کرد .

ایلخانی

در این دوره روند هنر گچبری به سرحد کمال مطلوب رسید . به وجود آمدن محرابهای گسترده با انواع خطهای کوفی و خطهای سلطانی، دیوانی، رقعی و به کارگیری انواع گره های هندسی با نقوش اسلیمی توماری و اسلیمی ماری در لابلای کتیبه و اسپرهای خط با گل و برگهای پهن گود و برجسته عظمت و شگرفی بسیاری در آثار ایران و هنر گچبری در آن به وجود آورد .

تیموری

این دوره عصر به وجود آمدن رسمی بندی و کاربندی هایی از قالبهای گچی ارزشمند و به تحول رسیدن هنر گچبری از نقوش مختلف، به ویژه اسلیمی و انواع خطهای گوناگون است .

به طور کلی در هنر گچبری این دوره از هنرهای دیگر چون هفت قلم خط از انواع کوفی چون کوفی پیرآموز ، کوفی مشجر، کوفی گره دار، کوفی مشبک نهایت استفاده شده است. همچنین خطهای ( محقق، نسخ، ثلث، رقاع، تعلیق، و نستعلیق) با هنر آفرینیهای فراوان و در مواردی از شاخه های این خط ها بخصوص خط معقلی در هنر گچبری آثار ایران بهره فراوان گرفته شده است.

از آثار فراوان این دوره می توان به مقرنس بندیهای گچی ارزشمند سر در مسجد میدان کاشان و خط های چشم نواز گچبری بقعه شیخ احمد جام در تربت جام و بقعه سید رکن الدین در یزد اشاره داشت.

صفویه

این دوره هنر گچبری وارد روشهای خاص شده است. به طوری که زیباترین مقرنس بندی های گچی با عناصر گوناگون به ویژه مقرنس بندی های طاس و نیم طاس همراه با نقوش گل و گیاه با انواع تیغه های گچی دالبری زینت بخش کاخ های شاهی گردیده است.

پدیده های ارزشمند مقرنس قطار و کاربندی ها و یزدی بندی های گچی بسیار شگرف کاخ هشت بهشت و سردر بازار قیصریه در اصفهان به ویژه دالبرهای تیغه منقوش از ظروف مختلف چون تنگ و سبو مقرنس بندی های طاسه دار گچی در تالارهای شاه نشین و موسیقی کاخ عالی قاپو و خط گچبری ثلث بسیار ارزشمند در صفه درویش مسجد جامع اصفهان از جمله آثار مربوط به این دوره هستند

زندیه

هنر آفرینی های فراوان و ارزشمند از گچبری، مقرنس بندی گچی، ترنج اندازی همراه با گل و گیاه و نقوش بدیع در آثار شهرهایی چون شیراز و بخصوص در عمارت کلاه فرنگی، مقبره اولیه خان زند (وکیل الرعایا) که امروز موزه پارس می باشد به وجود آمد

قاجار

در دوره قاجاری هنر گچبری رونق فوق العاده ای به خود گرفت، به علت مسافرت پادشاهان قاجار به فرنگ از هنر گچبری اروپا تقلیدهایی در کاخهای شاهی به ویژه سر ستون سازیها، گلویی سازیها و سقف سازیها در کاخهایی چون گلستان و عشرت آباد و پاره ای دیگر پیروی شد. اما به طور قاطع می توان گفت که این تقلیدها هرگز نتوانست جای هنر و نقوش بسیار هنرمندانه و اصیل ایرانی، بخصوص نقشهای اسلیمی و ختایی و گل و گیاه که نشأت گرفته از سرپنجه با ذوق هنرمندان ایران زمین می باشد را در گچبری بناهای ایران زمین بگیرد.

از میان آثار به جا مانده از این دوران می توان به کتیبه های گچبری خط کم نظیر مسجد حیدریه قزوین، خانقاه و بقعه بایزید بسطامی در بسطام در مقیاس گسترده و وسیع ، محراب ارزشمند پیر بکران در جنوب اصفهان و نوعی بی همتا از این هنر ارزشمند را در محراب بسیار جالب و منحصر به فرد اولجایتو در مسجد جامع اصفهان که به جرئت می توان این پدیده بزرگ و عظیم هنر گچبری را شاخص ترین و با ارزشترین نوع گچبری در معماری جهان و به ویژه جهان اسلام دانست نام برد

از میان آثار فراوان گچبری این دوره می توان به گچبری جالب کاخ ارم و نارنجستان قوام در شیراز و مقرنس بندی های آونگ گچی همراه با گچبری های خانه طباطبائی و خانه بروجردیهای کاشان همراه با نوآوریهای شگرف در بناهای یادشده و بسیاری از بناها و آثار دیگر ایران یاد کرد.

اموزش گچکاری ساده درساختمان

 

برای گچکاری یک سطح ابتدا بایدوسایل موردنیازرا تهیه کنیم گچ گچکاری،استامبلی،ماله،کاردک،لیسه،الک،شمشه ابتدا میزان ریختن اب دراستانبلی را می اموزیم.ظرف رابه۴قسمت تقسیم کنید فرض کنیم اگریک دوم اب بریزیم باید۴مشت گچ اضافه کنیم(دوکف دست بزرگ مردانه یعنی یک مشت)پس دراینجا اموختیم که چه مقدار گچ واب باهم مخلوط میشود.سپس ان را به مدت۲۰ثانیه هم میزنیم(به وسیله ی همزن گچکاری،کف دست یا هروسیله ای که ان را بجوش بیاورد)بعداز۵ دقیقه این کار راتکرارمیگنیم حالا کم کم ملات گچ ما ازمایع به جامد تبدیل و امادشده که باماله بهمحل موردنظراضافه وبا شمشه اضافه گچ را گرفته سطح راصاف کنیم برای این کارسرعت عمل بالاوتجربه لازم است ولی برای لکه های کوچک افرادعادی نیز میتوانند ادجام دهند درمرحله ی بعد پودر گچ را ازالک رد کنید وبه روش قبل ان را بسازیدویک لایه ی نازک با ماله روی سطح اضافه کنید به ارامی پرداخت بزنید درنهایت با لیسه پلاستیکی سوراخهاوناصافیها را گرفته مجدا پرداخت بزنید.

نکات کاربردی در باره گچبری:

۱٫در صورتی که ساختمان سقف کاذب (با آهن کش، میلگرد و رابیتس) وجود داشته باشد برگه های رابیتس بایستی ۲لایه بسته شوند تا گچ پشت نریزد سقف سنگین نشود باز نکند و استحکام و درگیری لازم ایجاد شود.

۲٫اگر کلفتی ملاتی که روی میکشیم از ۷/۸ سانتی متر بیشتر باشد و آنرا در یک نوبت بزنیم لایه های گچ در اثر مجاورت با هوا به ندرت خشک میشود.در صورتی که لایه های درونی مرطوب هستند و اگر بخواهیم که آنها خشک شوند باید در لایه ی بیرونی ترکهایی ایجاد کنیم تا امکان خروج آب از لایه های زیرین باشد.

۳٫اگر در زمانی که ملات گچ را درست میکنیم مقدار گچی که در آب میریزیم از مقدار معین کمتر باشد (درصد وزن آب نسبت به گچ زیاد باشد) گچ پس از خشک شدن تقلیل حجم پیدا میکند و ترک برمیدارد.

۴٫اگر در فصل سرما و درجات زیر صفر اقدام به گچ کاری کنیم و آب ملات گچ قبل از انبساط یخ بزند فعل و انفعالات شیمیایی برای سخت شدن در ملات متوقف میشود و بعد از آنکه یخ آب شود گچ فاسد میشود و دیگر به انبساط خود ادامه نمیدهد و در نتیجه در سطح گچ کاری شده ترک خوردگی مشاهده میشود.

تکنیک هایی برای گچ کاری:

غیر از تکنیک های قالب گیری که با استفاده از قالب تهیه شود و سپس با استفاده از خمیر گچ، گچ قالبی را در قسمت مورد نظر می چسباند، گچبری با تکنیک های مختلف دیگری صورت می گرفته که معمولی ترین نوع آن موسوم به کنده کاری یا گچبری عمقی است.در این تکنیک روش کار به این صورت است که ابتدا خمیر گچ را برای زیر سازی و آماده کردن متن بر روی قسمت مورد نظر می کشند. پس از آنکه گچ خشک شد و اصطلاحا خود را گرفت نقش را روی ان انداخته و با وسایل گچ بری طرح مورد نظر را میبرند.

کارکنان و زمان اجرای گچکاری:

تیم های گچکاری به طور عادی شامل یک استادکار گچکاری و یک شاگرد گچکاری ساختمان است. بعضی اوقات هم ممکن است که تیم گچکاری شامل دو استاد کار گچکاری و یک شاگرد گچکاری باشد. وظیفه استادکارهای گچکاری, مالیدن گچ روی سطح دیوار و سقف، شمشه کشی و در نهایت ماله کشی دیوار است و وظیفه شاگرد گچکاری ساختن گچ در ظرف های استانبولی و همچنین رساندن این گچ ساخته شده به استادکارها می باشد. اگر حجم پروژه بیشتر باشد, می توان به صورت همزمان از چند تیم گچکاری با ساختار بالا استفاده کرد. اگر بخواهید که سرعت انجام کار گچکاری را بالاتر ببرید، باید زیرکار خوبی داشته باشید و از استادکارهای ماهر کمک بگیرید. یکی از ملموس ترین موارد، پروژه اجرای گچکاری سقف می باشد که به زمان بیشتری نیاز دارد. اجرای گچکاری روی سطح رابیتس نیز از همین گونه موارد است که به زمان بیشتری نیاز دارد. اما به طور کلی و میانگین میتوان این گونه گفت که هر تیم گچکاری ساختمان شامل یک استاد کار خبره و یک شاگرد گچکاری در هر روز کاری می تواند با ارتفاع رایج سه متر و مساحتی در حدود چهل متر مربع از گچ و خاک و مساحتی در حدود پنجاه متر مربع از گچ سفید راروی دیوارهای هبلکس یا بلوک سفال اجرایی کنند. اما همانطور که در بندهای پیشین به آن اشاره کردیم اگر از روش گچکاری پاششی استفاده کنیم، سرعت اجرای کار به مقدار قابل توجهی افزایش می یابد. تا جایی که تیم گچکاری می تواند روزانه حدود سیصد متر مربع از دیوار را گچکاری کند.

دستگاه های لازم برای گچکاری سنتی:

•    اگر لازم باشد داربست, بشکه و تخته
•    ماله
•    همزن دستی
•    شمشه چوبی، آهنی یا آلومینیومی
•    کاردک
•    تراز
•    سیمان
•    لیسه پلاستیکی
•    شاقول

آب و هوای مناسب برای گچکاری ساختمان:

اگر در دمای زیر صفر درجه اقدام به اجرای عملیات گچکاری کنید، گچ یخ می زند و به دنبال آن گچ فاسد می شود. اما همانطور که می دانید این مشکل هم راه حل هایی مانند عایق کردن پنجره ها و درب های ساختمان تا پایان عملیات گچکاری و خشک شدن گچ و همچنین بهره بردن از لوازم گرمایشی مانند بخاری و هیترها و استفاده از آب گرم برای ساختن ملات دارد.

نگهداری از گچکاری ساختمان

زمانی که عملیات گچ سفید گچکاری ساختمان به پایان رسید، از خراش دادن و وارد کردن ضربه به سطح گچکاری شده خودداری کنید. برای محافظت بهتر از گچکاری بهتراست که از هنر نقاشی یا کاغذ دیواری روی سطح مورد نظر استفاده کنید.
اجرای متوالی عملیات گچکاری ساختمان
مراحل اجرای عملیات گچ و خاک پس از مراحل زیر انجام می شود:
۱٫    تیغه چینی دیوارهای خارجی و داخلی
۲٫    لوله گذاری تاسیسات مکانیکی و برقی ساختمان
۳٫    اجرای رابیتس و سقف کاذب
۴٫    کاشی کاری
۵٫    کف سازی
بعد از اتمام عملیات های بالا، عملیات گچ سفید گچکاری ساختمان به اجرا در می آید. اگر برای سقف کاذب از کناف ها استفاده کنید، این عملیات را می توانید بعد از عملیات گچ سفید انجام دهید. برای جلوگیری از آسیب دیدگی لوله های تاسیساتی کارشده در کف ساختمان، پیش از انجام سفیدکاری، کف سازی را انجام دهید. زمان انجام عملیات سرامیک کاری کف ها و همچنین نصب نما و پنجره ها چندان مهم نیست. یعنی می توانید آن را قبل یا بعد از عملیات گچ سفید گچکاری ساختمان انجام دهید. اما دقت داشته باشید که کار هریک از تیم های گچکاری یا سرامیک کاری به کار تیم دیگر آسیبی وارد نکند.

روش درست و حرفه ای اجرای عملیات گچکاری ساختمان:

•    همیشه سعی کنید که گچ های مرغوب و دارای استاندارد را استفاده کنید.
•    توجه داشته باشید که بهترین گچ برای گچکاری، گچ تازه تولید شده است (اگر انبارداری صحیح باشد، گچ را می توان تا یک سال هم نگهداری و استفاده کرد). گچ کهنه و آب دیده برای کار مناسب نیست. ملات گچی که کهنه باشد دیگر آن چسبندگی و مرغوبیت گچ نو و تازه را ندارد.
•    برای پروژه گچکاری از تیم های حرفه ای استفاده کنید، تیم هایی که نمونه کارهای گچکاری آن ها را مشاهده کرده باشید.
– جهت اجرای گچ‌کاری از اکیپ کار آزموده که قبلا نمونه کار آن را دیده‌اید استفاده کنید. زیرا اکیپ‌های غیر ماهر علاوه بر اینکه ممکن است از نظر فنی کیفیت کار را پایین آورند، پرت زیاد مصالح خواهند داشت که دستمزد احتمالا ارزان‌تر آنها را پوشش می‌دهد.
– سطح گچ‌کاری شده دیوار باید کاملاً صاف و صیقلی و شاقول و عاری از اعوجاج باشد که می‌توان این موضوع را با قرار دادن یک شمشه روی دیوار گچ‌کاری شده، تست کرد.
– سقف گچ‌کاری شده نیز باید کاملاً تراز و بدون موج باشد.
– رنگ گچ پس از خشک شدن باید کاملا سفید باشد.
– پس از خشک شدن کامل گچ نباید با فشار دست گچ فروکش کند و یا به اصطلاح پوک باشد.
– از گچ‌کاری در دمای زیر صفر جداً خودداری شود.

– سطح گچ‌کاری شده پس از خشک شدن باید کاملا سخت بوده و گرده سفید ندهد.
– قطعات فلزی مثل درب‌ها و فریم پنجره‌ها و ستون‌های فلزی و بادبندها باید قبل از گچ‌کاری ضد زنگ بخورد.
– روی ستون‌های فلزی و بادبند‌ها و قسمت‌هایی که لوله بخاری در دیوار قرار دارد قبل از گچ‌کاری با توری مرغی پوشانده شود.
– در محل‌های اتصال ۲ دیوار با متریال مختلف، مثلا دیوار سفال به دیوار هبلکس و یا دیوار بتنی نیز از توری مرغی استفاده شود تا در اثر انبساط و انقباض متفاوت دو متریال، ترک در گچ ایجاد نشود.

انواع خدمات گچ کاری در ساختمان

●گچ کاری
●سفید کاری
●گچ بری بر روی سقف و دیوار
●گچ بری آرک آشپزخانه
●گچ کاری انواع نور مخفی
●گچ کاری بر روی انواع رابیتس کاری
●گچ کاری دور لامپ و لوستر
ویژگی های گچ کاری
●عایق گرما و سرما
●ضد حریق
●قابلیت رنگ پذیری
●ایجاد سطوح صاف و هموار
●قابلیت ترکیب با پودرهای رنگی

توضیحات و نکات مهم
●بهتر است قبل خرید مواد گچ کاری از استاد کار ماهر اندازه دقیق را بخواهید تا در زمان گچکاری با کمبود یا اضافه بودن مصالح روبرو نشوید.
●شما می توانید طرح دلخواه تان را با گچکار در میان بگذارید و از او درباره اجرایی بودن طرح تان مشورت کنید
●توجه داشته باشید هرچه طرح پیچیده تر باشد در نتیجه زمان  بیش تری برای اجرای آن صرف می شود که همین امر تاثیر مستقیم بر هزینه طرح دارد.
●چنانچه پروژه نیاز به زیر سازی خاص و یا تعمیر قسمتی داشته باشد ،دستمزد استاد مار برای هر قسمت و هر خدمت جداگانه محاسبه می شود.
●حتما از یک استادکار ماهر و با وجدان برای انجام پروژه تان کمک بگیرید تا علاوه بر پرتی کمتر کار ،به زیبایی و بی عیبی کار نهایی دست یابید.
●قبل از انتخاب استادکار ماهر حتما نمونه کارهای اورا ببینید.
●هزینه کارهای خاص با طراحی ویژه به صورت توافقی تعیین می شود.

عوامل تاثیر گذار بر اجرت پروژه

●موقعیت پروژه
●نوع طرح
●میزان ساعت کار
●متراژ